Sztuka tworzenia historii opowiadanej poprzez słowa, piosenkę lub odgrywanej przez aktorów -improwizatorów w danym momencie bez przygotowania.
Improwizacja często przybiera formę lekką, komediową. Bywa mylona z kabaretem. Sztuka kabaretowa wykorzystuje obecnie oprócz gotowych skeczy fragmenty improwizacji. Jednak nie należy tych 2 wyrazów artystycznych ze sobą mieszać.
Improwizacja to sztuka sama w sobie, odrębna od teatru dramatycznego. Swoje korzenie ma w teatrze. Warto tu wspomnieć o Comedie del’ Art gdzie postaci archetypowe są szczegółowo opisane, a aktorzy odgrywając te właśnie postaci, fabułę improwizują.
Żródła improwizacji.
Za twórców improwizacji uważa się Keith’a Johnstone’a (UK) oraz równolegle Viole Spolin, która używała improwizowanych gier w celach pedagogicznych, przy pracy z dziećmi. Istotą improwizacji jest bycie uważnym, słuchanie i reagowanie na partnera. Stąd używa się czasem określenia nie aktor, lecz re-aktor. Głównym celem improwizatora jest zauważać co się dzieje z nim, partnerem czy też historią i podążać najbardziej intuicyjna ścieżką dodając coś od siebie. Niezwykle rozwojowe jest też podejście do pomyłek, które są wrecz porządane. Stanowią nieodłączną część procesu kreatywnego.
Teatr dwóch krzeseł.
W swojej formie spektakle improwizowane są niezwykłe, gdyż jedyną scenografię stanowią krzesła, a kostiumy i rekwizyty są wyobrażone i odegrane pantomimicznie. W ten sposób inwencja improwizatorów jest niczym nieograniczona -mogą w jednej chwili odgrywać gangsterów w czasach prohibicji, by za chwilę udać w rejs w statku kosmicznym.
Istnieje wiele form spektakli improwizowanych. Jedne są serią scen nastepujących po sobie, czasem łączą się w spójną godzinną historię, która ma swój początek, koniec i stałych bohaterów, charakterystyczne są też pokazy podzielone na poszczególne gry improwizowane. Gry mają określone zasady, przebieg, czas trwania oraz osobę, która prowadzi grę.
Ćwiczenie improwizacji.
Poza występowaniem Improwizatorzy wiele czasu poświęcają na ćwiczenia. Choć improwizacja polega na tworzeniu scen i historii na bieżąco, to jest wiele umiejętności, które można rozwijać, aby być biegłym w sztuce improwizacji. Zasady, kóre ułatwiają wspólne tworzenie historii w grupie, umiejętności komunikacyjne, emisja głosu, dykcja, ekspresja emocji, świadomość struktur dobrej historii, to tylko niektóre z kompetencje, które można ćwiczyć. Ważne też są umiejętności pantomimiczne, świadomość swojego ciała, swoboda w byciu na scenie i konferansjerce(np. przy zapowiadaniu i prowadzeniu gier).
Improwizacja jest wykorzystywana jako narzędzie do rozwijania zdolności komunikacyjnych, autoprezentacji, kreatywności i zespołowego działania. Ma swoje zastosowanie w korporacjach, szkołach i terapii.