DDA – Trudności w budowaniu i byciu w relacji
Dorosłe Dzieci Alkoholików (DDA) to osoby, które dorastały w rodzinach, gdzie przynajmniej jedno z rodziców nadużywało alkoholu. Dzieci alkoholików muszą kształtować swoją tożsamość w warunkach dalekich od optymalnych. To doświadczenie może prowadzić do wielu trudności w dorosłym życiu, szczególnie w obszarze budowania relacji. Dorastanie w rodzinie dysfunkcyjnej, w której jeden lub oboje rodziców nadużywali alkoholu, może pozostawić trwałe ślady w psychice. Ich doświadczenia z dzieciństwa często wpływają na wiele obszarów życia dorosłego, a jednym z kluczowych wyzwań, z jakimi się mierzą, jest trudność w budowaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji. Psychoterapia Gestalt, której głównym celem jest zwiększenie świadomości siebie, swoich emocji i potrzeb, oferuje unikalne podejście do pracy z osobami DDA, pomagając im zrozumieć, jakie wzorce wynoszą z przeszłości i jak wpływają one na ich relacje.
Wpływ dzieciństwa na relacje
DDA często wchodzą w dorosłe życie z bagażem emocjonalnym, który wynika z niepewności, chaosu i braku stabilności, jakich doświadczali w dzieciństwie. Zamiast wzorców zdrowych, stabilnych relacji, wynieśli oni ze swojego domu poczucie zagrożenia, potrzebę kontrolowania rzeczywistości oraz nieufność wobec innych. W modalności Gestalt istnieje pojęcie „niedomkniętych spraw” – emocji, konfliktów i doświadczeń z przeszłości, które nie zostały przeżyte i zamknięte. U osób z DDA te „niedomknięte sprawy” mogą objawiać się w relacjach jako nieufność, lęk przed bliskością czy potrzeba kontroli. Emocje te często są nieuświadomione, ale wpływają na zachowanie. Terapia Gestalt pomaga klientom dostrzec te emocje, przeżyć je i w konsekwencji zintegrować je w zdrowy sposób, co prowadzi do uwolnienia się od ich destrukcyjnego wpływu.
1. Lęk przed bliskością
Jednym z najczęstszych problemów, z jakimi zmagają się osoby z syndromem DDA, jest lęk przed bliskością. Z jednej strony pragną być w relacji, kochać i być kochanym, z drugiej jednak obawiają się, że zostaną zranieni. W efekcie mogą unikać głębszych zaangażowań emocjonalnych, wycofywać się lub sabotować relacje, gdy zaczynają się one rozwijać.
2. Skłonność do nadmiernej kontroli
Osoby z DDA często czują potrzebę kontrolowania partnera i relacji. Wynika to z głęboko zakorzenionego lęku przed nieprzewidywalnością. Jako dzieci często doświadczały chaosu i braku kontroli w domu, co w dorosłym życiu przekłada się na obsesyjne próby kontrolowania sytuacji. Takie zachowanie może prowadzić do napięć i frustracji w relacjach, ponieważ partnerzy DDA mogą czuć się ograniczani i manipulowani.
3. Trudności w wyrażaniu emocji
W domach z problemem alkoholowym emocje często były tłumione lub wyrażane w sposób destrukcyjny. DDA mogą mieć trudności z nazwaniem i wyrażeniem swoich uczuć, co utrudnia budowanie bliskich relacji. Mogą również unikać konfrontacji i rozmów na trudne tematy, w obawie przed eskalacją konfliktów.
4. Niskie poczucie własnej wartości
DDA często zmagają się z poczuciem, że nie zasługują na miłość i akceptację. W ich przekonaniu, ponieważ jako dzieci nie mogli „uratować” rodzica przed alkoholizmem, to oznacza, że zawiedli. W dorosłych relacjach może to prowadzić do nadmiernej zależności emocjonalnej od partnera lub przeciwnie – do trzymania go na dystans, aby uniknąć odrzucenia.
Psychoterapia Gestalt: Świadomość i „tu i teraz”
W podejściu Gestalt centralnym elementem pracy jest rozwijanie świadomości siebie w obecnym momencie. Osoby z syndromem DDA często funkcjonują w oparciu o przeszłe doświadczenia, nie mając świadomości, jak te doświadczenia kształtują ich myśli, emocje i zachowania w teraźniejszych relacjach. W psychoterapii Gestalt klient uczy się zauważać swoje reakcje, potrzeby i emocje „tu i teraz”, co pozwala na rozpoznanie wzorców wynikających z trudnego dzieciństwa.
Wyzwania w relacjach z perspektywy Gestalt:
1. Trudność w wyrażaniu potrzeb
DDA często wychowują się w atmosferze, gdzie ich potrzeby emocjonalne były ignorowane lub bagatelizowane. W efekcie mają trudności z rozpoznaniem i wyrażaniem własnych potrzeb w relacjach. Psychoterapia Gestalt zwraca uwagę na kontakt z sobą samym – klienci uczą się słuchać swojego ciała, emocji i potrzeb. Zwiększenie tej świadomości pomaga im w komunikowaniu swoich potrzeb i granic, co jest kluczowe w budowaniu zdrowych związków.
2. Mechanizmy obronne i unikanie kontaktu
Zgodnie z teorią Gestalt, wiele osób DDA rozwija mechanizmy obronne, takie jak unikanie kontaktu lub nadmierna kontrola, aby ochronić się przed zranieniem. Unikają głębszej bliskości, bo obawiają się odrzucenia lub bólu emocjonalnego. W psychoterapii Gestalt klient jest zachęcany do oglądania tych mechanizmów w kontekście relacji, aby lepiej zrozumieć, jakie potrzeby za nimi stoją i czy rzeczywiście chronią, czy raczej hamują przed nawiązaniem autentycznego kontaktu.
Proces zdrowienia w terapii Gestalt
Psychoterapia Gestalt stawia na autentyczny kontakt – zarówno z sobą samym, jak i z innymi. W trakcie terapii klienci uczą się rozpoznawać swoje emocje i reakcje w różnych sytuacjach życiowych, w tym w relacjach, co prowadzi do lepszego zrozumienia siebie.
1. Świadomość siebie i swoich wzorców
Osoby DDA, które podejmują terapię Gestalt, zaczynają dostrzegać, jak przeszłe doświadczenia z dzieciństwa wpływają na ich obecne życie. Wzorce relacyjne, takie jak unikanie konfliktów, nadmierna potrzeba akceptacji czy zależność emocjonalna, stają się bardziej widoczne. Terapia koncentruje się na tym, aby klient uświadomił sobie te schematy i zastanowił się, czy nadal są one dla niego przydatne.
2. Eksperymentowanie w relacji terapeutycznej
Relacja terapeutyczna w Gestalt jest przestrzenią, w której klient może „eksperymentować” z nowymi sposobami bycia w relacji. Może na przykład ćwiczyć otwarte wyrażanie emocji, stawianie granic czy wchodzenie w kontakt z drugim człowiekiem bez lęku przed odrzuceniem. Ta relacja terapeutyczna staje się wzorem dla innych relacji w życiu pacjenta.
3. Integracja doświadczeń
W trakcie terapii osoby DDA uczą się integrować swoje przeszłe doświadczenia z teraźniejszością. Celem nie jest „zapomnienie” o trudnym dzieciństwie, ale zrozumienie, jak te doświadczenia wpływają na ich obecne wybory i zachowania. Integracja prowadzi do poczucia wewnętrznej harmonii i pozwala na budowanie zdrowszych, bardziej autentycznych relacji. Dzięki pracy terapeutycznej, osoby DDA mają szansę na pełniejsze życie w zgodzie ze sobą, co otwiera drogę do zdrowszych, bardziej satysfakcjonujących relacji.
Autorka: Mariola Stupak-Sype
